Biologische landbouw

Het promoten van biologische landbouw is een van de specifieke doelstellingen van de Groene Vakantiegids. Indien vakantieboerderijen verbonden zijn aan een biologisch bedrijf geven we dit aan op deze website. U kunt er ook specifiek op zoeken.

Biologische landbouw is een landbouwsysteem dat de consument probeert te voorzien van vers, smakelijk en ‘eerlijk’ voedsel, dat met respect voor de natuur is geproduceerd. Kenmerken van de biologische landbouw zijn:

  • Ruime vruchtwisseling als noodzakelijke voorwaarde voor efficiënt gebruik van beperkte hulpbronnen ter plaatse
  • Zeer strenge beperkingen op het gebruik van chemisch-synthetische pesticiden, synthetische meststoffen, antibiotica voor vee, voedingsadditieven, technische hulpstoffen en andere toevoegingen
  • Een absoluut verbod op het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen
  • Gebruik van ter plaatse aanwezige hulpbronnen, zoals organische mest of veevoeder dat op de boerderij is geproduceerd
  • Keuze voor plantenrassen en diersoorten die van nature aangepast zijn aan de lokale klimatologische en landschappelijke omstandigheden
  • Vrije uitloop voor het vee en het gebruik van biologisch voer
  • Veehouderij die haar manier van werken afstemt op de natuurlijke behoeften van de verschillende diersoorten


Nederlandse situatie
Mede als gevolg van de gemeenschappelijke landbouwpolitiek van de toenmalige Europese Gemeenschap werd de agrarische sector in Nederland vanaf de zestiger jaren van de vorige eeuw fors gemechaniseerd en geïntensiveerd. Door herverkaveling werd de landbouw grootschaliger, maar tegelijkertijd gingen vele oude agrarische cultuurlandschappen verloren. Het waterbeheer werd aangepast aan de behoeften van de landbouw, wat in de praktijk ontwatering betekende. De natuur verdroogde. De overvloedige bemesting leidde tot een overmaat aan stikstof in het grond- en oppervlaktewater. Stikstofdepositie uit de lucht maakte dat duin- en heidegebieden vergrasten en flora en fauna verarmden. Het toenemende autoverkeer deed hier nog een schepje bovenop.

Gelukkig is het tij ten goede aan het keren. Boeren zien zichzelf niet alleen meer als agro-industriële ondernemers, maar ook als natuurbeschermers en zelfs als gastheren van recreanten en vakantiegangers. Veel agrariërs proberen het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen terug te dringen. Dit gebeurt zowel door een meer uitgekiend gebruik hiervan in de gangbare landbouw, waarin bijvoorbeeld ook ‘natuurlijke vijanden’ worden ingezet naast andere bestrijdingsmethoden, als door de opkomst van de biologische landbouw, die met veel strengere criteria werkt.

Op dit moment telt Nederland ruim 1600 gecertificeerde biologische boerenbedrijven en tuinderijen. Er zijn ruim 1700 verwerkende bedrijven actief en de sector verschaft tenminste 100.000 banen. De totale omzet bedraagt circa twee miljard euro, waarvan ongeveer 50% afkomstig is uit de import en doorverkoop en de export van eigen biologische producten. In de afgelopen jaren groeide het biologische areaal binnen de EU tot circa 4,7% van het totaal aan land- en tuinbouwgrond. Nederland neemt in de Unie met circa 2,9% een staartpositie in en het areaal daalde licht. De overheid streeft naar een groei van het biologisch areaal van 5% per jaar (2012: SKAL en Bionext).

Vanaf 2007 stijgt de omzet van de verkoop van biologische voedingsproducten in Nederland jaarlijks met tenminste 10%, waarmee we tot de snelste groeiers ter wereld behoren. In 2012 was die groei zelfs ruim 14%. De effecten van de economische recessie zijn in dit cijfer niet te herkennen.

In Nederland zijn er twee keurmerken voor biologische landbouw: het EKO-keurmerk en het Demeter-keurmerk, specifiek voor biologisch-dynamische bedrijven. De controlerende instanties zijn SKAL en de BD-vereniging.

eko_1

 

Het EKO-keurmerk claimt dat landbouwproducten en voedingsmiddelen biologisch zijn; dat ze voldoen aan de wettelijke biologische voorschriften. De belangrijkste zijn dat geen genetisch gemodificeerde organismen, kunstmest of chemisch-synthetische bestrijdingsmiddelen zijn gebruikt en bodemverbetering wordt toegepast met behulp van organische mest of plantenresten. Verder worden dieren op natuurlijke wijze gehouden, met uitloop, weidegang, voldoende ruwvoer, onder diervriendelijke omstandigheden en met voldoende ruime huisvesting.

Demeter_1

 

Demeter stelt eisen aan de biologisch-dynamische agrarische sector. Het keurmerk draagt de naam van de Griekse godin van de landbouw. De biologisch-dynamische methode komt voort uit de antroposofie, een levensbeschouwing die aan het begin van de 20e eeuw is ontwikkeld door Rudolf Steiner. Antroposofen gaan ervan uit dat er een natuurlijke samenhang bestaat tussen plant, dier, bodem en kosmos.

Situatie in België
Net als in Nederland is de landbouw in België op grote schaal gemechaniseerd en geïntensiveerd. Een fundamenteel probleem in Vlaanderen is een te groot mestoverschot, dat de laatste jaren slechts ten dele werd opgelost via mestverwerking. Een nieuw mestactieprogramma zal strengere normen en een striktere handhaving moeten bevatten.

Vlaanderen telde in 2011 282 gecertificeerde biologische bedrijven en het areaal groeide met maarliefst 19%. In verhouding tot het totale landbouwareaal heeft biolandbouw in Vlaanderen nog altijd maar een marginale positie van minder dan 1% (cijfers: BioForum Vlaanderen).

Het aantal bioboeren in Wallonië is de laatste jaren fors gestegen. Vanaf de toetreding van België in de Europese Unie in 2001 is dat aantal iets meer dan verdubbeld. Van 441 in 2001 naar 884 in 2010. Zij bebouwen een fractie meer dan 6% van het totale landbouwareaal (cijfers: BioForum Wallonië) en dat is gemeten naar Europese maatstaven bovengemiddeld. In vergelijking met Vlaanderen is in Wallonië de versterking van de biolandbouw al vroeger ingezet. Het Waalse Ministerie voor Landbouw spant zich al langere tijd in om de toegenomen vraag naar biologische producten bij te benen. Biologische producten in België hebben het Ecocert-label of het Biogarantie-stempel.

ecocert1

 

Het Ecocert keurmerk richt zich op milieuvriendelijke productie van voedingsmiddelen, cosmetica en kleding. Producten met dit keurmerk bevatten minstens 95% natuurlijke ingrediënten uit biologische teelt. Een klein percentage synthetische stoffen is toegestaan, zoals conserveringsmiddelen en parfum. Daarnaast heeft Ecocert ook een Fair Trade-programma, dat staat voor gegarandeerde minimumprijzen, ondersteuning van lokale producenten en duurzame landbouw.

Biogarantie

 

Het Biogarantie-label geeft aan dat de producten van biologische oorsprong zijn. Bij de productie ervan mogen geen kunstmatige meststoffen en chemische pesticiden gebruikt zijn. Genetisch gemodificeerde organismen zijn verboden. Er is aandacht voor dierenwelzijn, mensenrechten en milieuzorg.

Situatie in Luxemburg
Het aandeel van de landbouw in de Luxemburgse economie neemt de laatste decennia sterk af. Schaalvergroting en een forse toename van de dienstensector zijn er de oorzaak van, dat er nu nog circa 2600 landbouwbedrijven actief zijn. Iets meer dan 3% van het totale landbouwareaal, meer dan 3500 hectare, wordt biologisch bewerkt door 115 boerenbedrijven waaronder 16 tuinderijen en 11 wijnboerderijen (cijfers: Bio-Lëtzebuerg 2012. Biojournaal 2013). De belangstelling voor de biologische landbouw is in de jaren ’70 ontstaan onder een groepje boeren, tuinders en consumenten in en bij de hoofdstad Luxemburg. In het omringende land ontwikkelde de biologische landbouw zich maar mondjesmaat. Opmerkelijk is wel dat in een land, waar slechts 1% van de totale afzet van groenten van eigen bodem komt, ongeveer 50% daarvan afkomstig is uit de Luxemburgse biologische landbouw. En hoewel het aantal biologische boeren gering is, kent het land het hoogste verbruik van biologische producten per hoofd van de bevolking in de Europese Unie. Veel van die producten moeten dan ook geïmporteerd worden. De Verain fir Biologesch-dynamesch Landwirtschaft en de Verenegung fir Biologesche Landbau Lëtzebuerg zijn de controlerende instanties. De keurmerken zijn Demeter en BioLabel.

Demeter_1

 

Demeter stelt eisen aan de biologisch-dynamische agrarische sector. Het keurmerk draagt de naam van de Griekse godin van de landbouw. De biologisch-dynamische methode komt voort uit de antroposofie, een levensbeschouwing die begin 20ste eeuw is ontwikkeld door Rudolf Steiner. Antroposofen gaan ervan uit dat er een natuurlijke samenhang bestaat tussen plant, dier, bodem en kosmos.

Biolabel_Luxembourg

 

Dit label is een bevestiging voor de consument dat een product uit biologische landbouw of veeteelt voortkomt. Voor producten uit akker- en tuinbouw geldt onder meer dat bij de teelt geen gebruik mag zijn gemaakt van pesticiden of kunstmest; voor producten uit veeteelt zijn de eisen, dat boeren hun dieren voornamelijk biologisch voer gegeven hebben, gezorgd hebben voor voldoende bewegingsruimte en strikt gereglementeerd gebruik hebben gemaakt van diergeneesmiddelen.

 

Wij streven er naar om hieronder voor elk Europees land waar Groene Vakantiegids actief is een artikel te plaatsen over biologische landbouw.